Lão Tao thấy dân tình trên mạng tự nhiên xôn xao bàn tán về chuyện đơn vị pH là gì, có hay không có phần trăm (%) thì mừng khấp khởi. Tự nhiên vì các phiên chất vấn của Đại biểu Quốc hội mà dân tình lại quan tâm tới Hoá học - một ngành khoa học tự nhiên khá hóc thì đúng là nước nhà đang hưng thịnh.
Giấy đo độ pH
Hồi xưa, muốn biết xem pH là gì, muốn biết đơn vị là phần trăm (%) hay không phần trăm thì sẽ phải lục tìm trong sách giáo khoa hoá học, tìm trong các sách tra cứu về hoá học… giờ thì có thể vào tìm ngay trong “Google”. Có vẻ trong “Google” gi gỉ gì gi cái gì cũng có. Chả thế mà có câu: “Dân ta phải biết sử ta, cái gì không biết thì tra Gú-gờ (Google)”.
Và đây là một số thông tin về pH có trong Bách khoa toàn thư mở Wikipedia:
“pH là chỉ số đo độ hoạt động của các ion hiđrô (H+) trong dung dịch và vì vậy là độ axít hay bazơ của dung dịch đó. Trong các hệ dung dịch nước, độ hoạt động của ion hiđrô được quyết định bởi hằng số điện ly của nước (Kw) = 1,011 × 10−14 ở 25 °C) và tương tác với các ion khác có trong dung dịch. Do hằng số điện ly này nên một dung dịch trung hòa (độ hoạt động của các ion hiđrô cân bằng với độ hoạt động của các ion hiđrôxít, OH-) có pH xấp xỉ 7. Các dung dịch nước có giá trị pH nhỏ hơn 7 được coi là có tính axít, trong khi các giá trị pH lớn hơn 7 được coi là có tính kiềm.
Khái niệm này được S.P.L. Sørensen (và Linderström-Lang) đưa ra vào năm 1909 và có nghĩa là "pondus hydrogenii" ("độ hoạt động của hiđrô") trong tiếng Latinh. Tuy nhiên, các nguồn khác thì cho rằng tên gọi này xuất phát từ thuật ngữ tiếng Pháp "pouvoir hydrogène" Trong tiếng Anh, pH có thể là viết tắt của "hydrogen power, "power of hydrogen," hoặc "potential of hydrogen."Tất cả các thuật ngữ này đều đúng về mặt kỹ thuật.
Mặc dù pH không có đơn vị đo, nhưng nó không phải là thang đo ngẫu nhiên; số đo sinh ra từ định nghĩa dựa trên độ hoạt động của các ion hiđrô trong dung dịch.
Công thức để tính pH là:
pH = - log10 [H+]
trong đó:
- [H+] biểu thị độ hoạt động của các ion H+ (hay chính xác hơn là [H3O+], tức các ion hiđrônium), được đo theo mol trên lít (còn gọi là phân tử gam). Trong các dung dịch loãng (như nước sông hay từ vòi nước) thì độ hoạt động xấp xỉ bằng nồng độ của ion H+.
- Log10 biểu thị lôgarit cơ số 10, và pH vì thế được định nghĩa là thang đo lôgarít của tính axít.
Trong dung dịch nước ở nhiệt độ và áp suất tiêu chuẩn, giá trị pH bằng 7 chỉ ra tính trung hòa (tức nước tinh khiết) do nước phân ly một cách tự nhiên thành các ion H+ và OH− với nồng độ tương đương 1×10−7 mol/L. Một giá trị pH thấp hơn 7 (ví dụ pH = 3) chỉ ra rằng độ axít đã tăng lên, và một giá trị pH cao hơn 7 (ví dụ pH = 11) chỉ ra rằng độ kiềm đã tăng lên.
Phần lớn các chất có pH nằm trong khoảng từ 0 đến 14, mặc dù các chất cực axít hay cực kiềm có thể có pH < 0 hay pH > 14”.
Vậy là, nếu Bách khoa toàn thư mở Wikipedia đúng thì pH là một đại lượng không có đơn vị đo, không phải là con, cái, mớ, phần trăm (%), độ C (oC), m, kg,… Các dung dịch có pH nhỏ hơn 7 sẽ có tính axít, còn các dung dịch có pH lớn hơn 7 sẽ có tính kiềm. Theo định nghĩa trên, tính axít sẽ tăng khi độ pH giảm dần về 0, còn tính kiềm tăng khi độ pH tăng dần tới 14.
Nhưng có người lại nói trước bàn dân thiên hạ rằng “độ pH” của cái gì đó (mà ai cũng biết là cái gì đấy) là 10-11%” thì không hiểu người đó nói đúng, hay Bách khoa toàn thư mở Wikipedia đúng?
Lão Tao
|