Nhân chuyện GS Ngô Bảo Châu được mời về Việt Nam làm việc, được mời tặng căn hộ, vân vân và vân vân, Lão Tao xí xớn bàn chuyện nhân tài. Nói một cách vuông cho nhanh rằng nhân tài tức là người tài. Người tài khác với người thường là ở chỗ làm được những cái mà người thường không làm được.

Nhưng như thế mới chỉ là điều kiện cần, chứ không đủ. Phải nói rõ, (Lão Tao rất thích các từ "đã nói rõ, đã chỉ rõ..." nghe được ở truyền hình), nhân tài là người làm được những cái mà người khác không làm được trong một hệ quy chiếu cụ thể nào đó. Ví dụ ở nước mà việc ăn trộm được coi trọng thì những ai ăn trộm giỏi sẽ là nhân tài, còn ai không biết cách ăn trộm đương nhiên không phải nhân tài. Chuẩn không cần chỉnh! 

Để xem ai là nhân tài, ai không thì phải đưa ra hệ cân đong đo đếm, đưa ra tiêu chuẩn xác định của hệ quy chiếu xác định, chứ nói khơi khơi thì ai chả nói được, đúng hay không là chuyện khác.

 

Dù có cân, có tiêu chuẩn rồi, vẫn phải xem cân đó ai làm, tiêu chuẩn đó ai xây. Cân ở chợ rõ 1 kg còn tươi thế mà về cân cân mình chỉ có 8 lạng. Tốt nhất mày cân cân mày, tao cân cân tao...

Suy ra một người có thể là nhân tài, mà cũng có thể là không phải nhân tài, tuỳ người đó được quy chiếu trong một hệ quy chiếu nào đó. Vậy thì, nhận bằng khen và huân chương trong hệ quy chiếu này tức là người tài trong hệ quy chiếu này, chứ chắc gì đã là nhân tài (chắc gì không phải tội phạm) trong các hệ quy chiếu khác.

Một xã hội trọng dụng người tài, chiêu hiền đãi sĩ, coi hiền tài là nguyên khí quốc gia mà đất nước đó chậm phát triển, mà ở đất nước đó tham nhũng đang trở thành quốc nạn, thì chắc phải xem lại hệ quy chiếu, phải xem lại cách thức đúc cân, cách thức xây dựng tiêu chuẩn người tài.

 

Tất nhiên, GS Châu quá giỏi, được "cân" của Mỹ và Thế giới công nhận. Chúng ta cũng bảo GS Châu giỏi quá, vì thế mới mời GS Châu về Việt Nam làm việc, mới tặng căn hộ... Không biết từ chuyện này có thể suy ngược lại rằng "cân" ta và "cân" Mỹ và "cân" Thế giới là giống nhau?